شرایط صادرات زعفران سخت‌تر می‌شود
گذارنیوز: خراسان رضوی با دارا بودن ۷۶ درصد تولید زعفران کل کشور به بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران تبدیل‌شده است که این۷۶ درصد تولید زعفران استان به سراسر دنیا صادر می‌شود، اما بنا بر نظر کارشناسان ورود به حوزه فناوری و بر روی این محصول می‌تواند منافع بیشتری ازآنچه امروز عاید تولیدکنندگان می‌شود به سمت کشور سرازیر کند.
بنا بر نظر کارشناسان و تولیدکنندگان این محصول با ارزش هنوز درزمینهٔ فرآوری محصول در این بخش دچار نیازهای جدی و توسعه فناوری هستیم.
به‌تازگی تعاون روستایی شاخص قیمت‌گذاری و خریداری محصول زعفران را بر پایه میزان «کروسین» موجود در زعفران قرار داده است و اتحادیه اروپا نیز شرایط سخت‌گیرانه‌تری را برای میزان سموم وضع کرده است که این موارد بر اهمیت شناسنامه‌دار شدن این محصول و تولید هوشمندانه از مرحله کاشت تا برداشت آن می‌افزاید.
شرایط سخت‌گیرانه
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با تأکید بر اینکه کشاورزان به‌هیچ‌وجه در تولید محصول زعفران خود از هیچ سمی نباید استفاده کنند، اظهار می کند: زعفران محصولی صادراتی است که اتحادیه اروپا امسال درزمینهٔ باقی‌مانده سموم در این محصول بسیار سخت‌گیرانه وارد عمل شده است.
وی به بازار می گوید: به‌عنوان مثال در چک محصول زعفران، شاخص سنجش مواد عالی و سموم از 40 پی.پی.ام (ppm) به ۱۰ پی.پی.ام کاهش یافته است.
ساربان با اشاره به انحصاری بودن صادرات زعفران توسط خراسان رضوی یادآور می شود: به‌زودی طرح شناسنامه‌دار کردن باغات کشاورزی در سطح استان انجام خواهد گرفت.
وی با بیان اینکه ما به دنبال شناسنامه‌دار کردن زعفران در استان نیز هستیم تا حمل و فروش این محصول در اقصی نقاط دنیا ازنظر کنترل باقی‌مانده سموم قابل‌ردیابی و کنترل باشد، می افزاید: بر این اساس استفاده از کود و سموم در مزارع زعفران توصیه نشده است، زیرا با شناسایی باقی‌مانده سموم روی این محصول فرصت بسیار مهم صادرات را از دست خواهیم داد.
ساربان بیان می کند: کشاورزان تولیدکننده زعفران باید در مصرف کودهای شیمیایی دقت فراوان داشته باشند و بیشتر از مواد آلی و محرک رشد استفاده کنند تا باقی‌مانده کود در محصول نهایی پیدا نشود.
غفلت از فناوری
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه تعداد ۱۱۹ هزار خانوار بخش کشاورزی استان در زمینه زعفران فعالیت دارند، اظهار می کند: خراسان رضوی با دارا بودن ۷۶ درصد تولید زعفران کل کشور به بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران تبدیل‌شده است که این ۷۶ درصد تولید زعفران استان به سراسر دنیا صادر می‌شود.
وی بابیان اینکه عمده‌ترین صادرات زعفران استان به امارات است، اذعان می کند: ورود علم و فناوری در حوزه فرآوری محصول زعفران بسیار اهمیت دارد و باوجود اینکه در زمینه تولید کروسین زعفران کارهای چشمگیری در استان انجام‌شده است، اما هنوز در حوزه علم داروسازی، داروشناسی و لوازم آرایشی و بهداشتی کار شاخص و مؤثری انجام‌نشده است.
معاون سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به خواص بی‌شمار زعفران به لحاظ دارویی می گوید: کروسین درواقع عامل رنگ گیاه زعفران است که خواص دارویی بسیار زیادی نیز دارد.
ساربان با اشاره به این موضوع که زعفران محصول ارزشمندی است و به ازای هر کیلوگرم تولید آن، آب فراوانی مصرف می‌شود تاکید می کند: بنابراین چنین محصولی که در جهان یگانه است، باید ارزشمند و گران نیز فروخته شود.
اشتغال زعفرانی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به این موضوع که از مجموع ۱۲۱ هزار هکتار سطح زیر کشت زعفران در کشور، میزان ۹۱ هزار هکتار در حدود ۷۶ درصد متعلق به خراسان رضوی است، افزود: هر هکتار سطح زیر کشت محصول زعفران برای ۲۲۰ نفر شغل ایجاد می‌کند و به این ترتیب طبق بررسی‌ها در خراسان رضوی ۱۱۹ هزار خانوار از محل برداشت این محصول ارتزاق می‌کنند.
ساربان با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد زعفران تولیدی کشور در خراسان رضوی و شهرستان تربت‌حیدریه تولید می‌شود، ادامه داد: با پیگیری‌های خوب انجام شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی، شورای سیاست‌گذاری قیمت زعفران در کشور تشکیل شد که اقدامی مؤثر برای اصلاح وضعیت قیمتی این محصول در بازار بوده است.
وی اظهار کرد: برای تولید هر کیلوگرم زعفران خشک حدود ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ مترمکعب آب مصرف می‌شود و هر هکتار سطح زیر کشت زعفران برای ۲۲۰ نفر ایجاد شغل می‌کند، که ظرفیت مناسبی است.
وی بابیان اینکه زعفران در مناطق مواجه باکم آبی و یا خرده مالکی، درآمدزایی خوبی برای کشاورز دارد، گفت: ۷۰ درصد هزینه تمام‌شده زعفران را هزینه‌های کارگری تشکیل می‌دهد؛ بنابراین قیمت خرید حمایتی امسال مطلوب است.
استفاده از روش‌های منسوخ
نائب رئیس شورای ملی زعفران نیز در گفت‌وگو با بازار روش‌های کاشت تا برداشت محصول زعفران را رویه‌ای کاملاً سنتی و قدیمی دانسته و جای شرکت‌های دانش‌بنیان را برای ارزش بخشیدن به کیفیت محصول خالی می‌داند.
غلامرضا میری در این رابطه اعتقاد دارد: البته شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند صادرکنندگان زعفران را از خام‌فروشی نجات دهند و به یاری فعالان عرصه زعفران برای توسعه صنایع تبدیلی و فروش آن به کشورهای دیگر بشتابند.
وی پیرامون ضرورت استفاده از فناوری در خصوص زعفران اظهار می‌کند:
متأسفانه باید اذعان کرد که هنوز نحوه برداشت زعفران در مزارع خراسان رضوی به شیوه صدها سال گذشته بازمی‌گردد و فناوری جایی در این عرصه ندارد
وی در این رابطه ابراز می‌کند: بر همین اساس در دو سه سال اخیر کشاورزان و واحدهای بسته‌بندی و صادراتی با کمک برخی ماشین سازان، دستگاه خشک‌کن ساخته‌اند تا حداقل زعفران ایرانی به‌صورت سنّتی خشک نشود وگرنه تمام فرایند زعفران ما با دست و به‌صورت سنتی است و از کشاورز حمایتی صورت نمی‌گیرد.
میری یادآور می‌شود: در حال حاضر ۹۰ درصد زعفران جهان در ایران تولید، اما بیشتر این محصول به‌صورت خام به کشورهای دیگر صادر می‌شود این در حالی است که تغییر نوع بسته‌بندی و فرآوری زعفران و تولید محصولات جدید از آن می‌تواند کمک شایانی به صادرات این محصول کند، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در این زمینه واردشده و صنایع تبدیلی و بسته‌بندی زعفران را رونق دهند.
وی با اشاره به اینکه متأسفانه گل‌های برداشت‌شده زعفران هنوز توسط نیروی انسانی پاک و یا خشک می‌شود، می‌افزاید: واقعیت این است که در بسیاری موارد نیروی انسانی، موجب آلودگی و ورود مواد خارجی به زعفران می‌شود لذا صادرکننده باید برای جداسازی، نیروی انسانی و زمان زیادی اختصاص دهد درصورتی‌که با دستگاه و بدون دخالت نیروی انسانی جداسازی و بلافاصله بسته‌بندی انجام می‌شود.
درصورتی‌که صنایع تبدیلی از زعفران رونق یابد، ارزآوری بیشتر و بازارهای گسترده‌ای برای این محصول به همراه می‌آورد، چراکه باوجود سهم ایران در تولید عمده زعفران جهان، اکنون مدیریت این محصول در بازارهای جهانی از دست کشورمان خارج‌شده و به دست دیگر کشورها افتاده است.
پژوهش حلقه مفقوده ارزش گذاری زعفران
درحالی‌که قریب به‌اتفاق مسئولان و کارشناسان حوزه زعفران بر ورود فناوری و پژوهش توسط شرکت‌های دانش‌بنیان برای ارزشمندی جایگاه زعفران تکیه و تأکید دارند، اما رئیس باشگاه خلاقیت، آموزش، حمایت و بهره‌برداری زعفران کمیسیون ملی یونسکو ایران اظهار می‌کند که عده‌ای در برابر این موضوع مخالفت و مقاومت می‌کنند و به دلایل سودجویانه حاضر به پژوهش در این حوزه نیستند.
سید احسان مصطفوی بابیان اینکه این باشگاه با همین عنوان در یونسکو ثبت‌شده و تلاش دارد تا اجازه ندهد این محصول ارزشمند از دست ایران خارج شود و کشور ایران را به نام سرزمین طلای سرخ در جهان، به‌درستی معرفی کند، اظهار داشت: این باشگاه شامل بخش‌های مختلفی چون دانشجویان، دانشگاهیان، بخش‌های آموزشی و تحقیقاتی، بخش صادرکنندگان و البته بخش کشاورزان است که پیش‌بینی عضویت ۱۲ هزار کشاورز را در آن کرده‌ایم.
وی ادامه داد: این باشگاه در حقیقت تلاش دارد تا بتواند زنجیره زعفران؛ فعالان و مؤثر در بخش‌های مختلف این محصول راهبردی و نه یک عده و گروه خاص را در ارتباط با این محصول، به یکدیگر متصل کند.
مصطفوی اذعان می کند: متاسفانه در موضوع زعفران، به‌عنوان تنها محصول راهبردی و محصول کشاورزی سند خورده به نام ایران، سردمداران و در ظاهر بخش‌های حامی طلای سرخ هستند که مخالف ورود پژوهش و آموزش به حوزه زنجیره ارزش زعفران هستند.
وی بابیان اینکه در حوزه پژوهش زعفران دارای آثار و تولیدات خوبی هستیم و دانشجویان، دانشگاهیان و پژوهشگران فراوانی داریم اما مشکل کنونی ماندن و محدود شدن کتاب‌ها و محصولات پژوهشی به فضای قفسه‌هاست، گفت: این پژوهش‌ها به عرصه صنعت راه پیدا نکرده است و همین امر نشان از ارتباط نزدیک به صفر پژوهش‌ها با صنعت در این زمینه دارد.
وی بابیان اینکه صنایع موفق از گذشته تا امروز صنایعی بوده‌اند که علم و پژوهش به کمکشان آمده باشد و افراد موفق کسانی هستند که بااین‌حال حوزه ارتباط خوب و مثبتی داشته باشند، افزود: کسب‌وکارهای ازمیان‌رفته همان‌هایی هستند که از حوزه پژوهش دور بوده‌اند.
وی تصریح کرد: متولیان ظاهری حوزه زعفران تاکنون از ناآگاهی این زنجیره منفعت برده‌اند، حال‌آنکه اگر آموزش، تحقیق و پژوهش وارد این حوزه شود، سود و منابع این عده از بین می‌رود.
چند سال پیش یک طرح پژوهشی در حوزه زعفران منجر به تولید دستگاه هوشمندی برای قیمت‌گذاری، تجزیه‌وتحلیل و شناسنامه‌دار کردن زعفران باقدرت تفکیک عطر، طعم و تشخیص منطقه برداشت زعفران شد، اما یکی از متولیان حوزه زعفران در مکاتبه‌ای با استاندار وقت، زعفران را کالایی سنتی و بی‌نیاز از هوشمند سازی معرفی کرد، حال‌آنکه حوزه صنایع غذایی با پژوهش از ارزش‌افزوده و مطلوبیت بیشتری برخوردار می‌شود
مصطفوی افزود: به همین دلیل هر حرکت و استارتاپ در حوزه زعفران توسط این افراد سرکوب‌شده و در حوزه فرآوری زعفران نیز حرفی برای گفتن نداریم و علت آن‌هم توجه صرف به منافع فردی و بی‌توجهی به منفعت کشاورزان و تولیدکنندگان است.
وی با اشاره به راه‌اندازی بانک ژن زعفران در تربت‌حیدریه، که کارشناسان و پژوهشگران این مجموعه با کار بر روی ژن‌های پیاز زعفران، برای بالا بردن بهره‌وری محصول در واحد هکتار تلاش می‌کنند، ادامه داد: امضای تفاهم‌نامه‌های جداگانه با دانشگاه علوم پزشکی دامغان برای استفاده از زعفران در داروها، تفاهم‌نامه با مرکز تحقیقات وزارت جهاد کشاورزی برای استفاده از زعفران در واکسن‌سازی کرونا و دیگر واکسن‌ها و داروها و نیز امضای تفاهم‌نامه با دانشگاه شهید بهشتی و دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در حوزه فراوری زعفران ازجمله اقدامات خوب و علمی انجام‌شده است.
وی دیربازده بودن طرح‌ها و کارهای پژوهشی را مهم‌ترین عامل اقبال کمرنگ به این حوزه عنوان کرد و افزود: برای ارزش افزوده به این محصول راهی به جز حمایت و استفاده از پژوهش و فناوری وجود ندارد.
