چشم انداز مثبت در رابطه تجاری ایران-برزیل

به گزارش گذارنیوز، لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا، سیاستمدار چپ‌گرای برزیل برای سومین بار و به شیوه‌ای دراماتیک به ریاست جمهوری برزیل رسید و ژایر بولسونارو، راست افراطی ملقب به « ترامپ برزیل» را شکست داد.

اولین دور از شدیدترین و رقابتی‌ترین انتخاب ریاست جمهوری دهه‌های اخیر در ۲ اکتبر برگزار شد که در آن داسیلوا با حدود ۴۸ درصد در مقایسه با ۴۴ درصد بولسونارو جایگاه نخست را به دست آورد تا انتخابات به دور بعد کشیده شود، چون هیچ یک از آنها ۵۰ درصد آراء را در دور نخست کسب نکردند.

لولا؛ رئیس جمهوری که معجزه اقتصادی کرد

داسیلوا برای اولین بار در ۲۷ اکتبر ۲۰۰۲ با کسب ۵۲.۴ میلیون رای و با ۶۱ درصد آراء، به ریاست جمهوری برزیل رسید که رکوردی بی‌نظیر برای نامزد ریاست جمهوری در تاریخ مدرن برزیل است. البته داسیلوا دومین دوره ریاست جمهوری را نیز با محبوبیت فراوان به دست آورد، و زمانی که دوره دوم در سال ۲۰۱۰ به پایان رسید، محبوبیت او بیش از ۸۰ درصد بود. از همین روی تحت فشار شدیدی قرار گرفت تا قانون اساسی را اصلاح کند و برای دوره سوم رئیس جمهور در انتخابات شرکت کند. اما او قاطعانه آن را نپذیرفت و جمله معروفی را گفت: «برزیل میلیون‌ها لولا دارد» یعنی میلیون‌ها نفر مثل او هستند که می‌توانند مسئولیت را بر عهده بگیرند.

پرسشی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه چگونه داسیلوا به چنین محبوبیت عظیمی دست یافت؟ لولا در دوران ریاست جمهوری خود بر برزیل، از سال ۲۰۰۳ تا۲۰۱۱، برنامه‌های اصلاحات اقتصادی را با تمرکز بر جنبه اجتماعی و بهبود چشمگیر زندگی فقرا اجرا کرد. در نتیجه، برزیل از کشوری که بیشتر جمعیتش از فقر ویران شده و با بدهی‌های انباشته مواجه بود، به ششمین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شد.

برزیل تنها در مدت ۵ سال بدهی‌های خود را به طور کامل پرداخت و حتی به کشوری وام دهنده تبدیل شد. تولید ناخالص داخلی این کشور طی ۸ سال حکومت لولا ۵ برابر شد. ۲۰ میلیون شغل ایجاد شد که صاحبان آنها را از طبقه فقر مطلق به «طبقه متوسط» منتقل کرد و حداقل دستمزد در برزیل طی دو دوره ریاست جمهوری او سه برابر شد.

همچنین در دوره ریاست‌جمهوری لولا برزیل به کشوری تبدیل شد که وزن خود در صحنه بین المللی را افزایش داد، چون داسیلوا به مسائل بین المللی، به ویژه موضوع تغییرات آب و هوایی توجه داشت و در سال ۲۰۱۰ مجله آمریکایی تایم او را به عنوان تاثیرگذارترین رهبر جهان انتخاب کرد.

البته داسیلوا در سال ۲۰۱۷ با یک محاکمه فساد و پولشویی روبرو شد که او و حامیانش آن را یک محاکمه سیاسی توصیف کردند و در ۱۲ جولای همان سال به ۹ سال و نیم زندان محکوم شد. اما در سال ۲۰۱۹، دادگاه عالی برزیل حکم او را لغو کرد، بنابراین لولا از زندان خارج و مستقیماً به اتحادیه کارگران آهن و فولاد کشور که خود تأسیس کرده بود، رفت و در آنجا با استقبال مردمی از او استقبال شد.

در حالی که لولا در زندان بود، رئیس جمهور بولسونارو کاملاً مخالف روندی بود که او نمایندگی می‌کرد، به ویژه در زمینه محیط زیست و تغییرات آب و هوایی. از همین روی، دوره ریاست جمهوری بولسونارو شاهد افزایش سرعت جنگل‌زدایی به ویژه جنگل‌های آمازون معروف به ریه جهان بود. اما پس از شکست بولسونارو در دور دوم ریاست جمهوری اخیر، لولا خواستار همکاری بین المللی برای حفاظت از جنگل‌های آمازون شد و گفت که به دنبال تجارت جهانی عادلانه خواهد بود، نه توافق‌های تجاری که برزیل را به صادر کننده مواد خام محکوم می‌کند.

تسریع در فروش پالایشگاه‌ها

به باور کارشناسان اقتصادی، بازگشت لولا به قدرت احتمالاً مشارکت دولت در توسعه منابع نفت و گاز طبیعی کشور را افزایش و نقش پتروبراس دولتی را تقویت می‌کند. همچنین انتظار می‌رود پیروزی لولا و حزب کارگران به بازگشت برزیل به مدل توسعه اقتصادی تحت رهبری حزب کارگر در اوایل دهه ۲۰۰۰، کمک کند. لولا داسیلوا و جانشین او، دیلما روسف، قبلاً مدل اشتراک تولید را اجرا کرده بودند و تعدادی از میادین نفتی را تحت قراردادهای اشتراک تولید فروخته بودند، اما منتقدان استدلال می‌کنند که این سیاست‌ها منجر به تاخیر در توسعه و افزایش هزینه‌ها شد.

لولا در اولین سخنرانی خود پس از پیروزی در انتخابات ۳۰ اکتبر ۲۰۲۲ گفت که برزیل همچنان به سرمایه گذاران متکی خواهد بود. وی افزود: «ما اعتبار، شفافیت و ثبات را به کشور باز می‌گردانیم تا سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی بتوانند اعتماد را به برزیل بازگردانند». مسئول صنعت انرژی باور دارند تا زمانی که کشور نتواند سرمایه گذار پیدا کند، احتمالاً به پتروبراس روی خواهد آورد. در همین راستا، طرح لولا برای انتقال انرژی برزیل، شامل نقش بیشتری برای پتروبراس به عنوان یک سرمایه گذار بزرگ در پروژه‌های جدید سوخت زیستی، کود، گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر است.

بر اساس گزارش S&P Global Comedy Insights انتظار می‌رود تولید نفت و میعانات گازی برزیل در سال ۲۰۳۰ از ۳ میلیون بشکه در روز سال۲۰۲۱ به ۳.۶ میلیون بشکه در روز افزایش یابد. در طول دوره حکومت لولا داسیلوا که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۲ ادامه یافت، تولید نفت برزیل از ۴۰۰ هزار بشکه به میزان ۷۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت.

پتروبراس از سال ۲۰۱۶ بر روی واگذاری دارایی‌های تجاری فرعی و فروش میلیاردها دلار دارایی در برنامه‌های واگذاری تمرکز کرده است. این واگذاری شامل میادین نفتی، میادین قدیمی و همچنین فروش سهام در برخی فعالیت‌های تجاری مانند سوخت‌های زیستی، کودها و گاز طبیعی بود. همچنین، این شرکت به سرمایه گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر روی نیاورده و بر پرداخت بدهی‌ها و کاهش انتشار کربن میادین نفتی و پالایشگاه‌های خود تمرکز کرده است.

همچنین لولا داسیلوا به منتقدانی پیوست که پتروبراس را به دلیل افزایش قیمت گازوئیل و بنزین و همچنین کسب سودهای کلان در نیمه اول سال ۲۰۲۲ مورد انتقاد قرار دادند. البته زمانی که لولا داسیلوا در اوایل ژانویه ۲۰۲۳ روی کار بیاید با چالش دیگری روبرو خواهد شد. انتظار می‌رود کاهش بحث برانگیز مالیات بر سوخت در ۳۱ دسامبر (۲۰۲۲) منقضی شود و این تهدیدی برای افزایش قیمت سوخت داخلی در اوایل سال ۲۰۲۳ است.

البته لولا داسیلوا تمایل خود برای توقف فروش پالایشگاه‌ها که توسط سازمان ضد انحصار در سال ۲۰۱۹ دستور داده را نشان داد. پتروبراس تاکنون تنها یک پالایشگاه را فروخته و برای ۳ پالایشگاه دیگر قرارداد فروش امضا کرده است.

مقامات این صنعت انتظار دارند که فروش پالایشگاه‌ها را کنار بگذارند و از تولید پالایشگاهی، خدمات و کالاهای تولید داخلی در طرح لولا برای تقویت صنعت برزیل استفاده کنند. این در راستای سیاست اقتصادی طولانی مدت لولا در تمرکز بر محصولات با ارزش بالا به جای کالاهای صادراتی است. لولا در اینباره گفت: «ما می‌خواهیم شراکت با ایالات متحده و اتحادیه اروپا را در زمینه‌های جدید تقویت کنیم و علاقه‌ای به معاملاتی نداریم که کشور ما را محکوم می‌کند تا همیشه صادرکننده کالا و مواد خام باقی بماند».

تحکیم روابط با بریکس و ایران

انتظار می‌رود که پیروزی لولا داسیلوا در انتخابات ریاست جمهوری برزیل به توسعه روابط با چین، روسیه و ایران کمک کند. لولا، همانطور که به طور غیررسمی به او معروف است، مسئول ورود برزیل به گروه بریکس در سال ۲۰۰۹ بود. لولا که سوسیالیست‌تر از سلف خود بود، همچنین در ریاست جمهوری قبلی خود به ایجاد روابط قوی‌تر با پکن و مسکو کمک کرد.

در نتیجه، چین امروز بزرگترین شریک تجاری برزیل است و دو کشور در سال ۲۰۲۱ به ۱۳۵ میلیارد دلار تجارت دوجانبه دست یافتند. تجارت با روسیه نیز در حال افزایش است، روسیه منبع اصلی تامین کود برای برزیل است در حالی که روسیه نیز در حال ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای برای این کشور است. البته مسکو به دلیل تحریم‌های غرب، به دنبال شرکای تجاری جدید است و بنابراین می‌توان انتظار داشت که این روند نیز رشد کند.

همچنین یک پیروزی بزرگ برای «جنوب جهانی» با محوریت گروه بریکس است که علاوه بر روسیه و چین شامل آفریقای جنوبی و هند نیز می‌شود. دانش و روابط او با کشورهای مرکوسور – بلوک تجاری آمریکای لاتین – ممکن است به گسترش بریکس نیز برسد. این گروه در اوایل سال جاری در نشست وزرای خارجه بریکس به طور گسترده درباره این موضوع بحث کرد. آرژانتین بخشی از این گفتگوها بود، همچنین نیکاراگوئه به دنبال افزایش روابط خود با بریکس و حتی پیوستن به آن است و به نظر می‌رسد لولا شرایط آن را فراهم کند.

گروه فعلی بریکس همچنین اعلام کرده است که اعضای موجود گروه ۲۰ – شامل آرژانتین، استرالیا، برزیل، کانادا، چین، فرانسه، آلمان، هند، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، جمهوری کره، مکزیک، روسیه، عربستان سعودی، آفریقا، ترکیه، بریتانیا، ایالات متحده و اتحادیه اروپا – ممکن است برای عضویت در گروه بریکس پلاس در اولویت قرار گیرند. در واقع، این موضوع شامل اندونزی، عربستان سعودی و ترکیه می‌شود. با توجه به نشست گروه ۲۰ در اندونزی در ۱۵ و ۱۶ نوامبر، و پیشنهاد عربستان سعودی و ترکیه برای عضویت در سازمان همکاری شانگهای، فرصت‌های زیادی برای گفتگوهای مجدد در مورد این موضوع وجود خواهد داشت.

بنابراین میتوان انتظار داشت که رابطه اقتصادی ایران و برزیل در دوره لولا گسترش یابد که البته در دوره ریاست جمهوری پیشین او، این موضوع تجربه شده بود. برزیل مدت‌هاست که یک شریک تجاری استراتژیک مهم برای ایران در آمریکای لاتین بوده است، روابط ایران و برزیل در دهه‌های اخیر از چندین مرحله متمایز عبور کرده که گاهی منعکس‌کننده تغییرات کلی در سیاست خارجی این کشور و اساساً بر اساس منافع تجاری متقابل است. پویایی این رابطه نیز تحت تأثیر شخصیت رهبران متوالی هر دو دولت، گرایش‌های ایدئولوژیک آنها و برداشت آنها از غرب بوده است.

لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور چپ‌گرای برزیل از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰، برای روابط با ایران ارزش زیادی قائل بود زیرا می‌خواست تمرکز سیاست خارجی خود را از کشورهای آمریکای شمالی و اروپا دور و به سمت کشورهای در حال توسعه آمریکای لاتین، آفریقا و خاورمیانه حرکت کند. این تغییر در سال ۲۰۰۹، زمانیکه محمود احمدی نژاد بعنوان اولین رئیس جمهور ایران پس از چهار دهه از برزیل بازدید می‌کرد، به شدت افزایش یافت.

در نتیجه با آمدن لولا، منافع اقتصادی و تجاری مولفه ثابت روابط دوجانبه بین برزیل و ایران، به ویژه در نفت، گاز، اکتشاف معدنی و کشاورزی بوده و خواهد ماند. بطوریکه در حال حاضر بیشتر نهاده‌های دامی ایران از این کشور تامین می‌شود و براساس آمار رسمی مبادلات دو کشور در سال ۱.۲ میلیارد دلار بود که البته به گفته فعالان حوزه، آمار غیررسمی بسیار بیشتر از آن است.

منبع: تحلیل بازار