همه چیز درباره لنز پروتکل

در این مقاله که توسط تیم ترجمه گذارنیوز فراهم آمده، هر آنچه در باره لنز پروتکل (Lens Protocol) نیاز است را خواهید آموخت. این پروتکل یک نمودار اجتماعی غیرمتمرکز است که ساخت پلتفرم‌های اجتماعی وب۳ را ساده می‌سازد.

نوآوری رسانه‌های اجتماعی و در نتیجه محبوبیت آن در آغاز قرن جاری، با مفهوم «نمودار اجتماعی آنلاین» پدید آمد. این ساختار خاص از داده‌ها، مرز بین کاربران شبکه‌های اجتماعی، اماکن و مواردی که با آن تعامل دارند را مشخص می‌کند. با وجود این، زمان نشان داده است که پلتفرم‌های اصلی رسانه‌های اجتماعی در ارتباط با متمرکزسازی، معایب متعددی دارند. تغییرات جدیدی در راه است که می‌توان گفت پرچمدار این تغییرات احتمالا پروژه‌های فعلی وب۳ خواهند بود.

تعریف لنز پروتکل

لنز پروتکل یک نمودار اجتماعی متن-باز و مبتنی بر بلاکچین است که در آینده نزدیک و در عصر وب۳ و تمرکززدایی، مفهوم رسانه‌های اجتماعی را دستخوش تغییر خواهد کرد. در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی وب۲ موجود، همچون توییتر یا فیس‌بوک از نمودارهای اجتماعی برای ایجاد ارتباطات متقابل بین کاربران شبکه‌های اجتماعی (صرفا به صورت متمرکز) استفاده می‌شود.

برخلاف این پلتفرم‌ها، طراحی لنز پروتکل به شکلی است که بدون نیاز به هیچ مجوزی، به توانمندسازی تولید کنندگان محتوا کمک کرده و این امکان را به آن‌ها می‌دهد تا «مالک ریشه‌های دیجیتالی خود» باشند و مردم را قادر می‌سازد تا ارتباطات بین خود و جوامع الکترونیکی را به شکل نامنعطف در اختیار داشته باشند.

در نتیجه، توسعه لنز پروتکل به گسترش نمودار اجتماعی غیرمتمرکز می‌انجامد. کاربران به طور کامل مالک آن خواهند بود و کنترل اطلاعات و لینک‌هایشان را در اختیار خواهند داشت. حتی مشخصه‌های جدیدی برایشان فراهم می‌آید که می‌توانند از آن برای کسب درآمد از محتوای خود استفاده کنند.

پروتکل لنز در اوایل سال ۲۰۲۲ معرفی شد و بخاطر محصولات انقلابی خود در شبکه‌های اجتماعی و تیم معروف آوه (Aave) که مسئول توسعه آن است، در جوامع بلاکچین و رمزارز توجه زیادی را به خود جلب کرد. لنز پروتکل، به عنوان شاخه‌ای از پلتفرهم‌های وام‌دهی شاخص در اکوسیستم اتریوم، به دنبال رفع نقایص قابل توجهی است که در محیط رسانه‌های اجتماعی کنونی وجود دارد. این پروتکل در انجام ماموریت خود موفق بوده و به تدریج یک پایگاه اختصاصی برای کاربران جامعه وب۳  به دست خواهد آورد.

نحوه کار لنز پروتکل

نمودار اجتماعی لنز پروتکل از طریق یک پایگاه داده گراف (GDB) استقرار یافته است. این پایگاه‌های اطلاعاتی از ساختارهایی برای نمودار استفاده می‌کنند که دارای نودهای منفرد، یال‌ها (edges) به عنوان نقاط اتصال بین نودها، اماکن، اشیاء و ویژگی‌های دیگری برای ذخیره داده هستند. این نمودارها اعضای شبکه و رابطه آن‌ها با هم را نمایش می‌دهند.

با این حال، نمودار اجتماعی (مبتنی بر قراردادهای هوشمند) پروتکل لنز نسبت به نمودارهای رسانه‌های اجتماعی متمرکز متفاوت است چون در رسانه‌های متمرکز، دسترسی به داده‌ها تنها برای سرویس‌های متمرکز مقدور است. کاربران، اشخاص ثالث و حتی پروژه‌هایی که ممکن است خواهان ادغام با این سرویس‌ها باشند به اطلاعات دسترسی ندارند. پروفایل‌ها، محتواها و اتصالات توسط اپراتور شبکه متمرکز قفل و نگهداری می‌شوند.

علاوه بر این، هر یک از سرویس‌های متمرکز ممکن است در زمان از دسترس خارج شدن سرور منفرد تا حدی به یک نقطه شکست تبدیل شود. معماری باز نمودار لنز پروتکل، با تمرکز بر ساخت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز شبکه‌های اجتماعی (DApps)، به پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مبتنی بر بلاکچین یا دپ‌ها این اجازه را می‌دهد تا به آن متصل شوند.

علاوه بر این، طراحی منعطف لنز پروتکل، برخلاف ساختار سرویس‌های متمرکز که قابل سفارشی‌سازی نیستند، بر مبنای مفاهیم ماژولار است که امکان پیاده‌سازی جدیدترین ویژگی‌ها و اصلاحات را فراهم کرده و در عین حال، روابط اجتماعی و محتوای متعلق به کاربر را ایمن می‌سازد. پروتکل لنز بر روی بلاکچین اثبات سهام (PoS) پالیگان (Polygon) ساخته شده که دوستدار محیط زیست است. این پروتکل همچنین با کیف‌پول‌های رمزارز از جمله متاماسک (MetaMask)، نوسیس سیف (Gnosis Safe) و آرجنت (Argent) سازگار بوده و همکاری بین پلتفرم‌ها را ممکن می‌سازد.

خصوصیات منحصربفرد لنز پروتکل

آنچه باعث منحصربفرد بودن پروتکل لنز می‌شود به دو مفهوم اصلی باز می‌گردد: توکن‌های غیرمثلی (NFTs) و مشخصه ماژولار یا پیمانه‌ای بودن. NFT ساختن پروفایل کاربران، اساس این پروتکل است. به این ترتیب، اعضای شبکه اجتماعی غیرمتمرکز لنز پروتکل توانایی ایجاد، نگهداری و مالکیت محتوا و پروفایل‌های ارائه شده از طریق NFT را پیدا می‌کنند و راهکار مقیاس‌پذیری لایه دو پالیگان با کارمزد پایین تمامی داده‌ها را ذخیره می‌کند.

این معماری به انتقال حقوق و مالکیت تام به کاربران کمک می‌کند. هر محتوای ارسال شده به شکل متن، عکس یا حتی تغییر آوارتارها، به صورت آن‌چین (درون زنجیره‌ای) در دسترس خواهد بود. مشخصه ماژولار، یکی از ویژگی‌های سیستم است که به نوآوری، دسترسی و اتصال اشاره دارد، یعنی نمودار اجتماعی لنز پروتکل به روی تمامی سازندگانی که مشتاق ارائه پیشنهاد و پیاده‌سازی مشخصه‌های جدید هستند، باز است.

در عین حال، اعضای جامعه، قدرت تایید از بین این کاربران و انتخاب ویژگی‌هایی که به صورت غیرمتمرکز و باز ادغام می‌شوند را خواهند داشت. به این ترتیب، شبکه‌های اجتماعی جدید و نوظهور با توجه به این مکانیزم و اینکه هیچ بازیگری نقش مرکز کنترل اطلاعات را در دست نخواهد داشت، می‌توانند آزادی بیان را حفظ کنند.

مزایای لنز پروتکل

مزایای پروتکل لنز به اساس آن و اصول وب۳ مربوط می‌شود. پیش از هر چیز، شبکه مستقل و بدون نیاز به مجوز آن محیطی را ایجاد می‌کند که در برابر سانسور شدن مقاوم است و نمی‌توان آن را قطع کرد. هیچ شخص ثالثی از جمله مقامات متمرکز، نمی‌تواند محتوایی را حذف یا سانسور کرده یا پروفایلی را ممنوع کند.

کاربران لنز پروتکل به کمک این مشخصه می‌توانند مالک محتوا و داده‌های خود بوده و از آن در سایر پلتفرم‌های رسانه اجتماعی یا DAppهای ساخته شده بر روی این  پروتکل استفاده کنند. علاوه بر این، لنز پروتکل امکان ساخت یک پلتفرم اجتماعی وب۳ تمام عیار را فراهم می‌آورد. اپلیکیشن‌های مبتنی بر این پروتکل از یک اکوسیستم شکوفا بهره برده و می‌توانند از مشخصه ماژولار بودن و قابلیت سفارشی‌سازی ساده آن استفاده کنند.

در نهایت اینکه، الگوریتم اثبات سهام (PoS) لنز پروتکل، باعث می‌شود بلاکچین آن از نظر مصرف انرژی کارآمد و مقرون به صرفه باشد و در مقایسه با الگوریتم اثبات کار (PoW) به توان محاسباتی کمتری نیاز دارد.

ریسک‌های مربوط به لنز پروتکل

با وجود مزایایی که این پروتکل دارد، معایبی هم وجود دارد که نباید آن را نادیده گرفت. اغلب بلاکچین‌ها، ظرفیت ذخیره‌سازی درون-زنجیره‌ای (آن‌چین) محدودی دارند. در نتیجه نمی‌توان همه محتواها و NFT ها را در این سطح ذخیره کرد و به یک راهکار ذخیره‌سازی دیگر نیاز دارند.

انتشارات لنز پروتکل دارای کانتنت یوآرآی (ContentURI) خاصی برای محتوا  هستند که به محتوای متنی، تصویری، ویدیو و غیره اشاره دارند. تمام فایل‌های اصلی در سیستم‌های ذخیره‌سازی فایل توزیع شده مانند آی‌پی‌اف‌اس (IPFS)، آرویو (Arweave) یا حتی ارائه‌دهندگانی مانند اِی‌دبلیواس اس‌تری (AWS S3) ذخیره می‌شوند. بنابراین، محتوای کاربران به شکل بالقوه قابل دستکاری خواهد بود.

مشکل ذخیره‌سازی، عمیقا با مسائل امنیتی ارتباط دارد. اگر فایل‌های اصلی بر روی بلاکچین ذخیره نشوند، ممکن است از بین رفته یا آسیب ببینند. همچنین، ریسک نگهداری NFT و قراردادهای هوشمند را هم باید پذیرفت چون سناریوهای متعددی وجود دارد که در آن، هکرها می‌توانند به شبکه‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) حمله کنند.

نحوه استفاده از لنز پروتکل

طراحی لنز پروتکل، براساس فناوری بلاکچین، قراردادهای هوشمند و NFTها، عملکرد رسانه‌های اجتماعی را در بافت وب۳ تکرار می‌کند. بنابراین، کاربران شبکه‌ها دارای پروفایل هستند، امکان پست کردن و به اشتراک گذاشتن محتوا را دارند و می‌توانند در مورد انوع مختلف محتوا نظر داده و پروفایل دوستان یا افراد صاحب‌نظر را دنبال کنند.

مسیر کاربر «لنز پروتکل»، با ایجاد یک پروفایل NFT آغاز می‌شود. مالکیت این NFT به کاربران اجازه می‌دهد تا به آن محتوا و لینک اضافه کنند، با سایرین ارتباط برقرار کنند و کنترل داده‌های خود را در اختیار داشته باشند. پروفایل NFT حاوی سوابق، گزارش‌ها، پست‌های مجدد (که با اصطلاح آینه‌ها یا Mirrors شناخته می‌شوند)، نظرات و سایر محتوای تولید شده توسط کاربر خواهد بود.

مراحل استفاده از لنز پروتکل

شرح نمودار: ۱. ایجاد پروفایل NFT، ۲. دنبال کردن و پیگیری سایر پروفایل‌ها، ۳.گرداوری و مدیریت محتوای خود و ۴. تعامل با محتوای سایر کاربران، آینه‌ها و نظرات

پروفایل NFT یک مشخصه منحصربفرد برای دنبال کردن دارد که به کاربر اجازه می‌دهد پروفایل دیگران را پیگیری کند. این مشخصه در لنز پروتکل نسبت به همتای آن در سایر رسانه‌های اجتماعی سنتی وب۲ کمی متفاوت است. منطق این مشخصه، حساب‌های مختلف را قادر می‌سازد تا برای ثبت اتصالات خود، NFTهای فالو (Follow NFTs) را ایجاد کنند. وقتی کاربران لنز پروتکل یک پروفایل را دنبال می‌کنند به آن‌ها یک فالو ان‌اف‌تی (Follow NFT) داده می‌شود که سازندگان و اجتماعات می‌توانند آن را با ارزش اضافی رمزنگاری کنند.

مشخصه گرداوری (Collects) به کاربران لنز پروتکل اجازه می‌دهد تا از محتوای خود درآمد کسب کنند. به این ترتیب، آن‌ها می‌توانند در حین گذاشتن پست در پروفایل NFT خود، گزینه گرداوری را تنظیم کنند. از آنجا که تولیدکنندگان محتوا از طریق لنز پروتکل مالک محتوای خود هستند، می‌توانند به دنبال‌کنندگان خود اجازه دهند تا آن را تحت شرایط تعیین شده توسط سازنده اصلی خریداری کنند.

بخش اصلی پروتکل لنز، ماژول‌هایی است که به قراردادهای هوشمند اشاره دارند. قراردادهای نامبرده دارای کدهایی هستند که تحت شرایط خاصی اجرا می‌شوند. ماژول‌های لنز پروتکل به کاربران اجازه می‌دهند تا عملکرد مشخصه‌هایی مثل دنبال‌کردن (Follow)، گرداوری (Collect) و ارجاع (Reference)، از جمله تعامل با محتوا، آینه‌ها و نظرات سایر کاربران را به شکل منحصربفرد سفارشی‌سازی کنند.

آینده رسانه های اجتماعی وب۳

در قرن بیست و یکم، مردم (با وجود معایبی که نسخه‌های متمرکز شبکه‌های اجتماعی دارند) در تمام اوقات و در هر جایی از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. مسئله اصلی درباره اکوسیستم کنونی رسانه‌های اجتماعی، عدم وجود حقوقی است که کاربر باید نسبت به داده‌ها و محتوای تولید شده خود داشته باشد. محتوای تولید شده به کاربر تعلق ندارد و پلتفرم‌ها می‌توانند اطلاعات کاربر را سانسور کرده یا هر پروفایلی که با سیاست‌های آن‌ها همراه نباشد را قفل کنند.

مزایای وب۳ و بلاکچین بر همگان روشن است و ارائه الگوهای جدیدی از مالکیت و خصوصی‌سازی تاثیر قابل‌توجهی را بر تجربه کاربران دارند. این مشخصه‌ها انقلابی که اکنون توسط نمودار اجتماعی پروتکل لنز و پروژه‌های مشابه در فضای رسانه‌های اجتماعی هدایت می‌شود را سرعت می‌بخشند. آن‌ها به کاربران خود قدرت کنترل می‌دهند، به کاربران این توانایی را می‌دهند تا تصمیم بگیرند که چگونه می‌خواهند نمودار اجتماعی آن‌ها را ساخته، از آن کسب درآمد کنند و بر الگوهای ارتباطی تاثیر بگذارند.

مترجم: ف غفاری

منبع: Cointelegraph