توکنومیکس چیست؟ آموزش یکی از عوامل کلیدی در تحلیل ارز دیجیتال

به گزارش واحد ترجمه گذارنیوز، توکنومیکس (Tokenomics) یک اصطلاح معروف برای توصیف مکانیزم‌های داخلی پروژه‌های ارز دیجیتال است که نحوه عملکرد توکن پروژه و همچنین عوامل روانشناسی یا رفتاری که احتمالاً بر ارزش آن تأثیر می‌گذارد، را مشخص می‌کند. ایجاد انگیزه برای خرید و نگهداری توکن و طراحی خوب توکنومیک نقشی اساسی در موفقیت یک پروژه دارد.

از سوی مقابل، پروژه‌هایی با توکنومیک ضعیف دیر یا زود با شکست مواجه خواهند شد. توکنومیک ضعیف اولین نشانه از بی‌راهه رفتن یک پروژه در آینده است. بررسی توکنومیکس یک پروژه در هنگام تصمیم‌گیری برای خرید یا عدم خرید ارز دیجیتال، یک گام مهم است.

در این مقاله به بررسی عملکرد توکنومیک، مشخصه‌های اصلی آن، عرضه و تقاضای ارزهای دیجیتال، توکن سوزی و موارد دیگر می‌پردازیم. در این مقاله پی خواهید برد که چرا توکنومیکس مهم است و یاد می‌گیرید چگونه از توکنومیک برای تعیین ارزش ارز دیجیتال استفاده کنید.

توکنومیکس چیست؟

توکنومیکس (Tokenomics) ترکیبی از دو کلمه توکن (Token) و اکونومیکس (economics) یا اقتصاد است که به مشخصه‌های عرضه و تقاضای یک پروژه ارز دیجیتال اشاره دارد. توکنومیکس اقتصاد یک توکن ارز دیجیتال را در برمی‌گیرد: نحوه انتشار توکن، قابلیت‌های توکن، توزیع، عرضه، تقاضا و سایر مشخصه‌ها.

ابتدا بیایید بررسی کنیم که توکن چیست. توکن یک ارز دیجیتال است که توسط یک تیم‌ یا یک پروژه‌ بر بستر یک بلاکچین ساخته شده است. مانند هر ارز معمولی، توکن‌ها دارای ارزش خاصی بوده و قابل مبادله هستند.

در طول تاریخ، دولت‌ها از هیچ و پوچ پول تولید می‌کردند. برای مثال جنگ با یک کشور دیگر یا مقابله با خشک‌سالی می‌توانست بسیار هزینه‌بر باشد. در این مواقع، افزایش درآمد همیشه جز گزینههای دولت‌ها نبود و آن‌ها ضرب پول را جایگزین ساده‌تری می‌دانستند. ضمن آنکه ایجاد ارز مازاد در نهایت ارزش پول موجود را کاهش می‌دهد.

اما پروژه‌های ارز دیجیتال، به صورت از پیش تعیین شده و به‌ صورت الگوریتمی توکن خود را منتشر می‌کنند. ما می‌توانیم به طور دقیق تعداد توکن‌های در گردش یک پروژه را در یک زمان خاص پیش‌بینی کنیم. توزیع توکن‌ها بین ذینفعان مختلف پروژه نیز از قبل برنامه‌ریزی می‌شود. گرچه از نظر فنی امکان تغییر جدول زمانی و برنامه توزیع توکن وجود دارد، اما اجرای این فرآیند دشوار است.

نحوه کار توکنومیکس به چه صورت است؟

توکنومیکس با ایجاد انگیزه در هولدرهای توکن و تعریف یک سودمندی برای توکن‌ها (عاملی مهم برای تقاضا و نگه‌داری آنها) اقتصاد یک پروژه ارز دیجیتال را شکل می‌دهد. متغیرهای مختلف توکنومیک یک پروژه که توسعه‌دهندگان روی آن‌ها کار می‌کنند عبارت‌اند از:

عرضه

یک معیار کلیدی در توکنومیک پروژه‌های مختلف، عرضه توکن است. شما باید عرضه در گردش و همچنین سقف عرضه یک توکن را از قبل در نظر بگیرید. به عنوان مثال، بیت کوین (BTC)، سقف عرضه را به 21 میلیون BTC محدود کرده است و انتظار می‌رود آخرین بیت کوین در حدود سال 2140 ضرب شود. از سوی دیگر، کل عرضه سولانا (SOL)، مجموعاً 508 میلیون SOL است.

پروژه‌های توکن NFT نیز تعداد توکن‌هایی که قرار است ضرب شوند را محدود می‌کنند. برای مثال کریپتو پانکس CryptoPunks)) دارای سقف عرضه 10000 توکن در قراردادهای v1 و v2 است، در حالی که پروژه بورد ایپ (Bored Ape Yacht Club) در مجموع 9999 NFT دارد. قابل ذکر است که نادر بودن و انحصاری بودن منجر به افزایش بهای توکن‌های NFT می‌شود.

تخصیص توکن و دوره‌های واگذاری

امروزه تخصیص و توزیع توکن بین سهامداران در پروژه‌های ارز دیجیتال یک اتفاق معمول است. برای افزایش اعتبار پروژه و بالا بردن امنیت سرمایه‌گذاران، در حال حاضر رویه این است که برای توکن‌هایی که به سرمایه‌گذاران خطرپذیر یا توسعه‌دهندگان تخصیص داده می‌شود، یک دوره واگذاری (vesting period) تعیین شود. در «دوره واگذاری» توکن‌های توسعه‌دهندگان برای مدت معینی قفل می‌شود و به این ترتیب سرمایه‌گذاران از خطر طرح‌های پامپ و دامپ در امان می‌مانند.

استخراج و سپرده‌گذاری (استیکینگ)

بلاکچین‌های قدیمی مانند بیت کوین و اتریوم (در حال حاضر) برای تشویق ماینرها به اعتبارسنجی تراکنش‌ها به آن‌ها توکن پاداش می‌دهند. این فرآیند اثبات کار (PoW) نامیده می‌شود. ماینرها باید از قدرت محاسباتی خود برای استخراج بلاک‌های جدید و اضافه کردن آنها به بلاکچین استفاده کنند. در بلاک‌چین‌های اثبات سهام (PoS) که مدل «سپرده‌گذاری» یا استیکینگ پیاده‌سازی شده است، پاداش‌ها به کسانی تعلق می‌گیرد که تعداد معینی از توکن‌ها را در یک قرارداد هوشمند قفل یا سپرده‌گذاری (استیک) کرده‌اند. با به روزرسانی اتریوم به مدل اثبات سهام (Etherium 2)، این شبکه نیز به سمت این مدل در حال حرکت است.

کشت سود (Yield farming)

کشت سود یا ییلد فارمینگ به هر کسی که ارز دیجیتال نگه‌داری می‌کند امکان می‌دهد تا توکن‌های بیشتری به دست بیاورد. شما می‌توانید دارایی‌های خود را به هر کسی که وام می‌خواهد از طریق قراردادهای هوشمند قرض بدهید و سود و اصل سرمایه خود را به صورت توکن دریافت کنید. مکانیزم کشت سود همچنین نقدینگی استخرهای بزرگ صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) را تأمین می‌کند.

توکن سوزی

پروژه‌های ارز دیجیتال برای جلوگیری از تورم، باید توکن‌های خود را بسوزانند تا آن‌ها را برای همیشه از گردش خارج کنند. وقتی تعداد توکن‌های در گردش کاهش می‌یابد، قیمت نیز افزایش می‌یابد. صرافی بایننس هر سه ماه یک بار توکن خود BNB را می‌سوزاند تا مجموع عرضه آن را کاهش دهد. گفتنی است، در نوامبر 2019، استلار 55 میلیارد توکن XLM، یعنی حدود 50 درصد از کل عرضه آن را از بین برد که این امر منجر به افزایش قیمت بیش از 30 درصدی این توکن در کوتاه مدت شد.

تحلیل توکنومیک

عرضه و تقاضای یک ارز دیجیتال عوامل اصلی تعیین کننده قیمت آن هستند. بیایید بررسی کنیم که توسعه‌دهندگان چگونه توکنومیک را اجرا می‌کنند:

طرف عرضه

اقتصاد در هسته مرکزی خود، تماماً در مورد درک عرضه و تقاضای یک ارز است. این دو فاکتور اطلاعات خوبی از مطلوب بودن یک ارز به ما می‌دهد. همین تئوری در توکنومیکس نیز کار می‌کند و به شما ایده و اطلاعات روشنی در مورد عرضه و تقاضای یک توکن می‌دهد.

اجازه دهید ابتدا طرف عرضه را بررسی کنیم. ما باید ببینیم که آیا ارزش یک توکن به صورت واقعی افزایش می‌یابد یا فقط تحت تاثیر عرضه، دچار تورم می‌شود. تئوری اقتصاد معتقد است که اگر توکن‌های کمتری در بازار در گردش باشد، ارزش آن افزایش می‌یابد. به این پدیده تورم کاهی یا تورم منفی (deflation) می‌گویند. از طرف دیگر، اگر تعداد کل توکن‌ها افزایش یابد، ارزش آن کاهش می‌یابد، این همان تورم است.

هنگام بررسی عرضه یک توکن، لازم نیست عواملی مانند کاربرد آن، ظرفیت درآمدزایی برای دارندگان آن یا دیگران را در نظر بگیرید. تنها معیار «تغییر عرضه» در طول زمان است. لذا باید تعداد توکن‌های موجود در حال حاضر را در نظر بگیرید، این عددی است که به صورت الگوریتمی برنامه‌ریزی شده تا در آینده به مرور استخراج یا عرضه شود.

برای درک بهتر آن به بررسی عرضه بیت کوین می‌پردازیم. همان‌طور که گفته شد، سقف عرضه بیت کوین 21 میلیون BTC است که با نرخی که هر چهار سال یک بار (تا سال 2140) نصف می‌شود، به بازار عرضه می‌شود. بیش از 19 میلیون بیت کوین تاکنون (ژوئن 2022) استخراج شده است، بنابراین 2 میلیون بیت کوین دیگر در آینده منتشر خواهد شد. یعنی 120 سال دیگر. این بدان معناست که در 100 سال آینده فقط حدود 10 درصد از بیت کوین استخراج (عرضه) خواهد شد و این هرگونه فشار تورم‌زایی را از بین می‌برد.

طرف تقاضا

فقط طرف عرضه روی قیمت تأثیرگذار نیست. بلکه تقاضا نیز یک توکن را ارزشمند می‌کند. بیایید با ذکر یک مثال این مفهوم را درک کنیم.

فرض کنید 10 صندلی در خانه دارید. به دلیل طراحی زیبای آنها، فکر می‌کنید که تقاضا برای آن‌ها بالا باشد. سپس اعلام می‌کنید که دیگر از این صندلی به خانه خود اضافه نمی‌کنید و یک عرضه یا موجودی ثابت ایجاد می‌کنید. خب…کار تمام شد؟ آیا اکنون ارزش صندلی‌های شما سر به فلک خواهد کشید؟ خیر

عرضه ثابت به طور خودکار به افزایش بهای یک ارز منجر نمی‌شود. مردم باید باور کنند که ارز شما در حال حاضر ارزش دارد و در آینده نیز ارزش خود را حفظ خواهد کرد. برای تعیین اینکه آیا یک توکن مورد تقاضا خواهد بود یا خیر، باید نرخ بازگشت سرمایه (ROI)، تئوری بازی و میم‌ها را بررسی کنید.

بازگشت سرمایه (ROI)

ROI به جریان نقدی اشاره دارد که انتظار می‌رود یک توکن برای شخصی که آن را نگه داشته، ایجاد کند. به عنوان مثال، یک هولدر توکن اولانچ (AVAX)، می‌تواند توکن‌های خود را برای افزایش امنیت شبکه و کسب توکن‌های بیشتر سپرده‌گذاری (استیک) کند. برخی از پروتکل‌ها به سپرده‌گذارها اجازه می‌دهد تا سهمی از درآمد پروتکل را دریافت کنند. برای مثال، هر کسی که دارای توکن سوشی سواپ (SUSHI) است، حق دریافت کسری از درآمد کل پروتکل را دارد.

اگر توکن ROI ذاتی نداشته باشد، مردم تمایل به نگهداری آن نخواهند داشت. اگر به این نتیجه رسیدید که دیگران به حفظ ارزش توکن اعتماد دارند، می‌توانید پول خود را در آن سرمایه‌گذاری کنید.

سطح انرژی طرفداران

شور و شوق طرفداران یک ارز دیجیتال دید خوبی از باور افرادی که سرمایه خود را وارد آن کرده‌اند به ما می‌دهد. سطح انرژی آنها را در شبکه اجتماعی دیسکورد، تلگرام، توییتر و سایر شبکه‌های اجتماعی بسنجید. ببینید که افراد چه مدت در کامیونیتی فعال بوده‌اند. آیا آنها مایل‌اند که توکن را به بخشی از هویت خود تبدیل کنند؟

علاوه بر این، سطح انرژی طرفداران یک محرک کلیدی برای تقاضای یک توکن است. یک مثال بارز از اینکه چگونه یک باور ساده می‌تواند یک توکن را پیش ببرد، دوج‌کوین (DOGE) است. این توکن میم به لطف پیروان فرقه مانند خود به لیست برترین رمزارزهای بازار ارز دیجیتال راه پیدا کرد.

نظریه بازی

یک مکانیسم اساسی در پشت فناوری، نظریه بازی است. نظریه بازی به عبارت ساده، مطالعه سیستماتیک چگونگی و چرایی تصمیم‌گیری افراد است. این نظریه از مدل‌های ریاضی تعارض و تعامل برای درک رفتار تصمیم‌گیرندگان استفاده می‌کند. این نظریه در حوزه ارز دیجیتال، به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا فرآیند تصمیم‌گیری ذینفعان (سهام‌داران) یک ارز دیجیتال در یک محیط تعاملی را ارزیابی کنند.

المان‌های موجود در مدل توکنومیکس به افزایش تقاضای یک توکن کمک می‌کند. به عنوان مثال، ثابت شده که مکانیزم قفل شدن توکن‌ها (Lockup) یک نظریه بازی خوب در توکنومیکس است. مکانیزم Lockup به این صورت است که هولدرها را برای قفل کردن توکن‌های خود در یک قرارداد هوشمند در ازای دریافت پاداش بیشتر تشویق می‌کند.

برای مثال، در پروتکل کِرو (Curve)، باید توکن‌های CRV خود را قفل کنید تا سهمی از درآمد شبکه را به دست آورید. اگر توکن‌ها را برای مدت طولانی‌تری قفل کنید، درآمد شما نیز بالا می‌رود. کاربران به دلیل سود خوبی که از استیک کردن (قفل کردن) طولانی‌مدت توکن‌های CRV دریافت می‌کنند، از آزاد کردن زود هنگام توکن‌های خود دست می‌کشند، و این باعث افزایش ارزش توکن با گذشت زمان می‌شود.

 

نمونه‌ای از توکنومیکس: شبکه Near Protocol

 

 

توکن NEAR که پروتکل نییِر (Near Protocol) را به راه می‌اندازد، دارای یک سری کاربردها مانند ایمن کردن شبکه، عمل به عنوان واحد حساب و وسیله مبادله برای منابع داخلی و اپلیکیشن‌های خارجی و… است.

کاربردهای این توکن عبارت‌اند از:

• عمل به عنوان کارمزد برای انجام تراکنش‌ها
• ذخیره‌سازی داده‌ها
• سپرده‌گذاری و مشارکت در بالا بردن امنیت شبکه
• مشارکت در حاکمیت پروژه

کل عرضه (Total Supply) یا حداکثر عرضه (Maximum Supply) توکن NEAR یک میلیارد واحد است. این پروتکل دارای یک نرخ عرضه (انتشار) ثابت است و هر سال حدود 5 درصد از کل عرضه آن وارد بازار می‌شود. گفتنی است، 90 درصد این توکن‌ها به عنوان پاداش به اعتبارسنج‌ها منتقل می‌شود (در ازای افزایش امنیت تراکنش‌ها، ذخیره‌سازی و محاسبات). ضمن آنکه کارمزد تراکنش‌های جمع‌آوری‌شده توسط شبکه برای کنترل تورم سوزانده می‌شود.

 

سخن پایانی

با درک صحیح توکنومیکس یک پروژه، شما مهارت‌های پایه‌ای برای ارزیابی یک ارز دیجیتال را به دست خواهید آورد. می‌توانید با مطالعه اسناد یا وایت‌پیپر یک پروژه، اطلاعاتی در مورد عرضه و تقاضای توکن آن‌ها به دست آورید. ضمن آنکه خواهید فهمید که تیم آنها چگونه تقاضای توکن را افزایش می‌دهند و می‌توانید به طور منطقی دورنمای پروژه را تحلیل می‌کنید.

توکنومیکس یک عامل کلیدی در تعیین نحوه عملکرد یک توکن در برابر دلار، بیت کوین یا آلت‌کوین‌ها است. تجزیه و تحلیل آن به شما کمک می‌کند تا پی ببرید که آیا توسعه‌دهندگان ایده‌های خلاقانه‌ای برای تخصیص توکن‌ها دارند یا فقط ایده‌های رایج قدیمی را دوباره اجرا کرده‌اند. تحلیل توکنومیکس همچنین به شما در انتخاب پروژه‌های خوب کمک می‌کند و ارزش سرمایه‌گذاری شما را افزایش می‌دهد.

مترجم: شهریار قلی پور

منبع: Cointelegraph