حمایت قانونی همزمان از صنایع نوآور و غیرنوآور ماشین‌سازی
اختصاصی گذارنیوز: از حدود 7 سال پیش به موجب بند غ ماده 119 قانون امور گمرکی اصلاحی مصوب 1/2/1394 واردات تجهیزات و ماشین‌آلات تولیدی، صنعتی و کشاورزی از پرداخت حق ورودی معاف شدند. این تصمیم با توجه به اقتضائات زمان خود و با هدف کاهش هزینه‌ی راه اندازیِ واحدهایِ پایین‌دستیِ مصرف‌کننده‌ی این تجهیزات، اخذ شده است. اما آن‌چه مسلم است در این 7 سال صنایع بالادستی داخلی‌ای که این تجهیزات و ماشین‌آلات را تولید می‌کردند مسلما مزیت قیمتی و توان رقابت خود را در مصاف نمونه‌های وارداتی از داست داده بودند. قانون مذکور که هدفی مثبت داشت نمونه‌ای از قوانینی است که به جای رویکرد کل‌نگر در حل مسائل، با نگاهی مصداقی تصویب شده بود و به همین دلیل عمر چندانی نکرد. یکی از ویژگی‌های قوانین دیرپا مصداقی نبودن و جامع و مانع بودن آن‌ها و لحاظ کردن تمام جنبه‌های یک مساله است.
ماده 3 قانون تازه تصویب “جهش تولید دانش‌بنیان” با حذف این معافیت گمرکی، به صنایع بالادستی‌ای که در حال تولید این تجهیزات و ماشین‌آلات هستند – چه دانش‌بنیان و نوآور باشند چه نباشند- امکان رقابت قیمتی و زنده ماندن داده‌است. از طرفی بدون رویکرد سلبی و با در نظر داشتن معایب بازار انحصاری، واردات را ممنوع نکرده است و فقط با بستن حق ورودی (اعم از سود بازرگانی و سایر دریافتیهای موضوع بند «د» ماده (۱) قانون امور گمرکی مصوب 22/8/1390) به کالاهای وارداتی حوزه‌ی ماشین‌سازی، رقابتی سازنده را بین کالای داخلی و وارداتی آغاز کرده است.
اما از نگاه نگارنده، نکته‌ی شگفت‌انگیز ماده 3 قانون “جهش تولید دانش‌بنیان”، تبصره‌ی آن است؛ در این تبصره قانون‌گذار جهت مصرف درآمدهای ناشی از ماده 3 را تعیین می‌کند؛ منظور درآمدهایی است که از محل حق ورودی بسته شده بر ماشین‌آلات وارداتی، حاصل می‌شود. به موجب این تبصره درآمد گمرکی ناشی از واردات در حوزه‌ی ماشین سازی باید صرف حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور همین حوزه شود. علی الخصوص با در نظر گرفتن اولویت برای شرکت‌هایی که در مرحله تولید اول هستند یا فعالیت شان منجر به توانمندسازی فناورانه در این صنعت می‌شود. این حمایت‌ها طبق این تبصره، در قالب تسهیلات و سرمایهگذاری خواهد بود و بازوی اجرایی آن، نهاد عمومی غیردولتی صندوق نوآوری و شکوفایی (موضوع ماده 5 قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاریسازی نوآوریها و اختراعات) خواهد‌بود.
تبصره ماده 3 قانون “جهش تولید دانش‌بنیان” مصوب 31/2/1401 : «دولت موظف است با رعایت اصل پنجاه و سوم (۵۳) قانون اساسی پس از تأمین هزینههای اجرای این قانون از محل منابع حاصل از اجرای این ماده، منابع حاصله مازاد را در قالب بودجه سنواتی به عنوان افزایش سرمایه به نهاد عمومی غیردولتی صندوق نوآوری و شکوفایی موضوع ماده (۵) قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاریسازی نوآوریها و اختراعات اختصاص دهد تا با اولویت تولید بار اول و ارتقای توانمندی فناورانه داخلی ساخت ماشین‌آلات خط تولید و طراحی مهندسی، در قالب تسهیلات و سرمایهگذاری تخصیص یابد».
گمان می‌رود این تاسیس قانونی بتواند با نگاه جامع خود به مسائل بازیگران و مصرف‌کنندگان مختلف صنعت ماشین‌سازی، در بستر زمان منجر به توسعه این صنعت در کشور گردد.
خبر خوب آن است که در حال حاضر طبق آمار ارائه شده‌ی مرکز شرکت‌های دانش‌بنیان، در کشور 1501 شرکت دانش‌بنیان در حوزه‌ی ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته وجود دارند و فعال‌اند و احتمالا تشنه و مشتاق دریافت تسهیلات و پذیرش سرمایه‌گذاری‌های موضوع این قانون هستند.
