نوبل علوم 2022 به چه کسانی اهدا شد؟

به گزارش گذارنیوز، جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک دانشمند تعلق می‌گیرد. جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت” آلفرد نوبل” ، کارخانه‌دار وشیمی‌دان سوئدی، که بیشتر او را به دلیل ابداع” دینامیت” می‌شناسند، پایه‌گذاری شد. طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح به افرادی تعلق می‌گیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند. “آکادمی سلطنتی علوم سوئد” وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته‌های فیزیک و شیمی و “موسسه کارولینسکا” نیز وظیفه گزینش برنده جایزه نوبل در رشته فیزیولوژی و پزشکی را برعهده دارد.

امسال در مجموع ۷ دانشمند برنده جایزه نوبل علوم (پزشکی،فیزیک و شیمی) شده‌اند که تنها یک زن در میان این ۷ دانشمند است.

نوبل پزشکی ۲۰۲۲

سوانت پابو (Svante Pääbo)

جایزه نوبل پزشکی سال ۲۰۲۲ به سوانت پابو، زیست‌شناس سوئدی و متخصص ژنتیک تکاملی به خاطر کشفیاتش درباره “ژنوم انسان تباران منقرض شده و تکامل انسان” تعلق گرفت. پابو از طریق پژوهش‌های پیشگامانه خود، به موضوعی به ظاهر غیرممکن دست یافت. این موضوع، تعیین توالی ژنوم نئاندرتال، یکی از خویشاوندان منقرض‌شده انسان امروزی بود. همچنین، او کشف هیجان‌انگیزی در مورد یک انسان‌تبار ناشناخته به نام “دنیسووا” (Denisova) را انجام داد.

نکته مهم این است که پابو دریافت که انتقال ژن از این انسان‌تباران منقرض‌شده به انسان خردمند پس از مهاجرت به خارج از آفریقا در حدود ۷۰ هزار سال پیش رخ داده است. این انتقال باستانی ژن به انسان‌های امروزی، ارتباط فیزیولوژیکی دارد. به عنوان مثال، بر نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن ما نسبت به عفونت‌ها تأثیر می‌گذارد.

پژوهش اساسی پابو باعث ایجاد یک رشته علمی کاملا جدید شد. دیرینه‌شناسی اکتشافات او با آشکار کردن تفاوت‌های ژنتیکی که همه انسان‌های زنده را از انسان‌های منقرض‌شده متمایز می‌کند، مبنایی را برای کشف آنچه که ما را منحصربه‌فرد می‌سازد، فراهم می‌کند.

پدر وی، کارل سونه دتلوف برگ‌اشتورم (Karl Sune Detlof Bergström) نیز ۴۰ سال قبل برنده جایزه نوبل پزشکی ۱۹۸۲ شد. مادر سوانت، کارین پابو (Karin Pääbo) شیمیدان اهل استونی است.

نوبل فیزیک ۲۰۲۲

جایزه نوبل فیزیک سال ۲۰۲۲ به آلن اسپکت، جان اف کلازر و آنتون زیلینگر برای انجام آزمایش‌ها با فوتون‌های درهم‌تنیده، اثبات نقض نابرابری‌های بل و علم اطلاعات کوانتومی پیشگامانه اعطا شد.

نتایج آنها راه را برای فناوری جدید مبتنی بر اطلاعات کوانتومی هموار کرده است.آلن اسپکت، جان کلازر و آنتون زیلینگر با استفاده از آزمایش‌های پیشگامانه، پتانسیل بررسی و کنترل ذراتی را که در حالت‌های درهم‌تنیده هستند، نشان داده‌اند. اتفاقی که برای یک ذره در یک جفت درهم تنیده رخ می‌دهد، تعیین می‌کند که چه اتفاقی برای دیگری بیفتد، حتی اگر آنها از هم خیلی دورتر از آن باشند که روی یکدیگر مستقیما تأثیر بگذارند.

به عبارت دیگر، برندگان جایزه نوبل ۲۰۲۲ در رشته فیزیک، آزمایش‌های پیشگامانه‌ای را با استفاده از حالت‌های کوانتومی درهم‌تنیده انجام داده‌اند که در آن دو ذره حتی زمانی که از هم جدا می‌شوند، مانند یک ذره واحد عمل می‌کنند. توسعه ابزارهای آزمایشی برندگان جایزه نوبل فیزیک امسال، پایه و اساس عصر جدیدی از فناوری کوانتومی را بنا نهاده است.

نوبل شیمی ۲۰۲۲

جایزه نوبل شیمی سال ۲۰۲۲ به کارولین برتوزی، مورتن ملدال و کارل بری شارپلس به پاس تلاش‌هایشان برای توسعه ساختار عملکردی شیمی (شیمی کلیک) و شیمی بیواورتوگونال (bioorthogonal chemistry) اهدا شد.

جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۲ در مورد آسان کردن فرآیندهای دشوار است. بری شارپلس و مورتن ملدال نوبل شیمی ۲۰۲۲ را برای توسعه ساختار عملکردی شیمی ( شیمی کلیک) و کارولین برتوزی به دلیل آنکه شیمی کلیک را به بعد جدیدی رسانده و شروع به استفاده از آن در موجودات زنده کرده است، دریافت کردند. شیمی کلیک (Click chemistry) عبارتی است که برای نخستین بار توسط کارل بری شارپلس در سال ۲۰۰۱ برای واکنش‌های با راندمان بالا اختصاص داده شد. بری شارپلس در سال ۲۰۰۱ نیز برنده جایزه نوبل شیمی شده بود.

تنها زن برنده جایزه نوبل علوم ۲۰۲۲

“کارولین آر. برتوزی” (Carolyn Bertozzi) شیمی‌دان اهل ایالات متحده آمریکا تنها زن برنده جایزه نوبل علوم ۲۰۲۲ است. شهرت او به خاطر فعالیت در زمینه شیمی بیواورتوگونال (Bioorthogonal Chemistry) است.

کارولین برتوزی به دلیل اختراع روش‌هایی برای اصلاح شیمیایی مولکول‌ها در موجودات زنده و سلول‌ها بدون آسیب رساندن به آنها شناخته شده است.کارولین برتوزی از دانشگاه استنفورد، که بیشتر دوران کاری درخشان خود را صرف ابداع روش‌هایی برای درک دسته‌ای گریزان اما مهم از مولکول‌های پوشیده شده از قند کرده، یکی از برندگان نوبل شیمی ۲۰۲۲ است. او از سال ۲۰۰۵ عضو آکادمی ملی علوم بوده است و اوایل سال جاری جایزه ولف را نیز دریافت کرد.

همه زنان برنده جایزه نوبل از سال ۱۹۰۱ تا سال ۲۰۲۱

منبع: ایسنا